Nie tylko Cud nad Wisłą

Dzień 15 sierpnia ma duże znaczenie w skali narodowej i historycznej. To właśnie tego dnia 1920 roku w godzinach nocnych oddziały 21. Dywizji Górskiej rozpoczęły forsowanie Wieprza pod Kockiem. Rozpoczęła się w ten sposób słynna kontrofensywa, w wyniku której rozbito wojska armii bolszewickiego Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego.

W 1923 roku Święto Żołnierza wprowadził Minister Spraw Wojskowych gen. broni Stanisław Szeptycki. W rozkazie można przeczytać takie m.in. słowa: „W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwalę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz.

W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i niepodległość Polski”. Święto nigdy nie zostało później anulowane i było obchodzone zarówno w czasie II wojny światowej przez Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, jak i w Wojsku Polskim do 1947 roku.

W późniejszym okresie zaniechano jego obchodzenia, a jako Dzień Wojska Polskiego ustanowiono 12 października, upamiętniając chrzest bojowy 1 Dywizji Piechoty im. Kościuszki w bitwie pod Lenino. W latach 1990 – 1992 święto obchodzono łącznie z rocznicą Konstytucji 3 Maja.

Dopiero 15 sierpnia 1993 roku odbyły się pierwsze centralne uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie. W 2007 roku po raz pierwszy tego dnia odbyła się defilada nawiązująca do tradycji II Rzeczypospolitej. Około 100 pojazdów i tysiąc żołnierzy łącznie z reprezentacyjnym pododdziałem francuskim przedefilowało warszawskimi Alejami Ujazdowskimi. Przeglądu pododdziałów i odbioru defilady dokonywał Prezydent RP Lech Kaczyński.

Kontrofensywa znad Wieprza całkowicie zmieniła układ operacyjny na przedpolach Warszawy. Doskonała dotychczas pozycja rosyjskiego Frontu Zachodniego do szturmu na miasto i zadania klęski Polakom stała się pozycją śmiertelnego zagrożenia.

Następujące w jej wyniku natarcia zakończyły się efektownym zwycięstwem Polaków i przesądziły o dalszym, korzystnym dla Polski, przebiegu wojny. W opinii historyków to właśnie rozpoczęta wtedy kontrofensywa i walki pod Warszawą powstrzymały marsz armii Tuchaczewskiego, która w dalszej kolejności mogła nie skończyć tylko na podbiciu Polski.

Już wtedy trwały układy bolszewików z Niemcami, którym oferowano połączenie z prowincją Prus Wschodnich. Francuski generał Louis Faury porównał Bitwę Warszawską do bitwy pod Wiedniem.

— Przed dwustu laty Polska pod murami Wiednia uratowała świat chrześcijański od niebezpieczeństwa tureckiego; nad Wisłą i nad Niemnem szlachetny ten naród oddał ponownie światu cywilizowanemu usługę, którą nie dość oceniono — napisał w 1928 roku w jednym ze swoich artykułów.

W książce prof. Andrzeja Nowaka "Klęska imperium zła. Rok 1920" czytamy: „W korespondencji Lenina ze Stalinem z końca lipca 1920 r. przewija się systematycznie jeden motyw: jak dobijemy Polskę, zdobędziemy Lwów — to była perspektywa Stalina, który ugrzązł ze swoim frontem nie na bohaterskiej obronie Warszawy, lecz Lwowa. Otóż Stalin mówił, że zdobędą najpierw rzeczony Lwów, a potem cała Galicja aż po Kraków będzie bolszewicka i Sowieci pójdą dalej, rozbiją Czechy, Węgry i Rumunię, wejdą do Wiednia, a w końcu zsowietyzują także Włochy. Stalin wymienia te konkretne kraje, które miały paść ofiarą postępującej ofensywy sowieckiej już w roku 1920. Te ambitne plany podboju praktycznie całego kontynentu europejskiego legły w gruzach. Legły w gruzach, bo zatrzymała je Polska.”

Jako ciekawostkę warto dodać, że 15 sierpnia miało miejsce kilka innych wydarzeń w historii Polski. W 1433 roku podczas wojny polsko–krzyżackiej zakończyło się nieudane polsko–czeskie oblężenie Chojnic.

W 1649 roku pod Zborowem miała miejsce jedna z najistotniejszych i najbardziej krwawych bitew Powstania Chmielnickiego.

W 1831 roku podczas Powstania Listopadowego 34 polskich oficerów podejrzanych o zdradę oraz szpiegów i agentów rosyjskich zostało wywleczonych przez tłum z warszawskich więzień, a następnie powieszonych lub zakłutych bagnetami.

W 1906 roku Organizacja Bojowa PPS dokonała w 19 miastach Królestwa Polskiego zamachów na 80 Rosjan, głównie na policjantów, żandarmów i agentów tzw. „Ochrany”. Wydarzenie to przeszło do historii pod nazwą „krwawa środa”.

W 1919 r. pod kopalnią w Mysłowicach niemiecki Grenzschutz otworzył ogień do 3 tys. górników i ich rodzin, co doprowadziło w efekcie do I Powstania Śląskiego.

W 1922 załoga polskiego hydroplanu Lübeck-Travemünde F4 przypadkowo zrzuciła bombę w tłum obserwujący pokazy lotnicze w Pucku, w wyniku czego zginęło 9 osób, 18 zostało ciężko, a 19 lekko rannych.

W 1937 r. Stronnictwo Ludowe ogłasza „strajk chłopski” zakończony bilansem 44 ofiar i 5 tys. aresztowań.

W 1940 r. do obozu Auschwitz – Birkenau trafia z Warszawy pierwszy transport więźniów. W 1941 r. dochodzi do tzw. „mordu w Czarnym Lesie”, kiedy to Niemcy mordują 250 przedstawicieli polskiej inteligencji ze Stanisławowa. Rok później na rynku w Bieczu z ręki hitlerowców ginie 250 Żydów.

W 1944 siedmiu polskich lotników zginęło w Nieszkowicach Wielkich koło Bochni wskutek zestrzelenia przez Niemców samolotu Liberator. Wracali do bazy we włoskim Brindisi po dokonaniu zrzutów nad ogarniętą powstaniem Warszawą. W 1988 roku dochodzi do fali strajków, które obejmują swoim zasięgiem 14 kopalń węgla kamiennego.
Wojciech Caruk