Brak realizacji orzeczeń Sądu Najwyższego przez PKW. Eksperci alarmują o ryzyku podważenia prawidłowości wyborów prezydenckich

— Mająca miejsce uznaniowość w wykonywaniu orzeczeń SN przez PKW stanowi zagrożenie dla demokracji. PKW działa bez podstawy prawnej. Arbitralnie, aktem własnej woli, stwierdza, że coś uznaje, a czegoś nie - niezależnie od obowiązującego stanu prawnego — powiedział PAP Zaleśny. Konstytucjonalista zaznaczył ponadto, że jeśli PKW nadal nie będzie wykonywała orzeczeń Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, to nie będzie można stwierdzić, czy przyszłoroczne wybory prezydenckie zostały przeprowadzone prawidłowo i czy nowy prezydent będzie miał uprawomocnienie do sprawowania urzędu.

Jak podkreślił, obecna sytuacja zagraża procesowi wyborczemu, ponieważ w proces ten zaangażowany jest także Sąd Najwyższy.

— Niektóre czynności opisane w Kodeksie wyborczym są przeprowadzane z udziałem SN, inaczej nie będą prawnie skuteczne — dodał.

W szczególności - jak mówił - chodzi o sytuacje, kiedy uczestnik postępowania wyborczego kwestionuje decyzję organu wyborczego, jakim jest PKW.

— Na różnych etapach procesu wyborczego dostępny jest środek prawny, jakim jest zaskarżenie decyzji PKW do SN — mówił.

Dodał, że zgodnie z art. 26 ustawy o SN takie sprawy należą do właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej.

— Kiedy - tak jak to stało się obecnie - uchwały tej Izby nie są wykonywane, powstaje zagrożenie dla całego procesu wyborczego — ocenił.

Kolejny problem pojawi się - w opinii Zaleśnego - jeśli premier nie opublikuje uchwały SN stwierdzającej ważność wyborów.

— W kwestii zaprzysiężenia prezydenta kluczowe kompetencje należą do marszałka Sejmu — podkreślił.

Przypomniał, że to do kompetencji Sądu Najwyższego należy orzekanie o ważności wyborów, a „w ramach ustawy o SN, kontroli dokonuje Izba Kontroli Nadzwyczajnej SN”.

— Jeżeli jej uchwały nie są wykonywane, to nie ma możliwości, aby w sposób prawnie skuteczny przesądzić o tym, czy wybory zostały przeprowadzone w sposób prawidłowy, co może prowadzić do tego, że nie można będzie stwierdzić, czy organ władzy konstytucyjnej, jakim jest prezydent, ma umocowanie do działania — powiedział konstytucjonalista.

— Jeżeli uchwała SN stwierdzająca ważność wyborów nie zostanie opublikowana, to po stronie marszałka Sejmu może powstać wątpliwość, jak się ma zachować — powiedział Zaleśny.

Zgodnie bowiem z art. 291 Kodeksu wyborczego, prezydent składa przysięgę wobec Zgromadzenia Narodowego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego o stwierdzeniu ważności wyborów w Dzienniku Ustaw. Prezydent obejmuje urząd dopiero po złożeniu przysięgi.

Według eksperta, choć „interpretacja zaistniałej sytuacji należy do marszałka Sejmu”, to jednak określone prawem czynności powinien podjąć dopiero po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw uchwały stwierdzającej ważność wyborów.

— Dopóki nie jest ona ogłoszona, dopóty nie jest spełniona ustawowa przesłanka działania marszałka Sejmu — dodał.

Zaleśny podkreślił, że kadencja prezydenta jest określona w konstytucji i niezależnie od sytuacji prezydent „opuszcza” urząd po 5 latach od swojego zaprzysiężenia. Jeśli nowy prezydent nie zostanie w tym czasie zaprzysiężony, zastąpi go marszałek Sejmu. Zaleśny zastrzegł, że nawet jeśli marszałek, pełniąc obowiązki prezydenta, podpisałby nowelizację ustawy o SN, to nowy Sąd Najwyższy nie jest kompetentny uznać ważności wyborów, które już się odbyły. W efekcie trzeba byłoby przeprowadzić nowe wybory prezydenckie, a w tym czasie obowiązki głowy państwa pełniłby marszałek Sejmu, czyli obecnie - Szymon Hołownia.

W poniedziałek PKW odroczyła obrady ws. sprawozdania komitetu wyborczego PiS do czasu „systemowego uregulowania przez konstytucyjne władze RP” statusu prawnego Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i sędziów biorących udział w orzekaniu tej izby. W ubiegłym tygodniu Izba ta uznała skargę PiS na odrzucenie przez PKW sprawozdania komitetu wyborczego tej partii z wyborów parlamentarnych 2023 r. Zgodnie z Kodeksem wyborczym, taka decyzja SN obliguje PKW do przyjęcia sprawozdania. Status Izby, która podjęła tę decyzję, jest kwestionowany m.in. przez obecny rząd i część członków PKW.

Zaleśny ocenił, że decyzja PKW nie miała podstawy prawnej, a organy państwa muszą działać zgodnie z prawem i na jego podstawie.

— Przepis art. 34b ustawy o partiach politycznych brzmi jasno: jeżeli SN uzna skargę za zasadną, PKW niezwłocznie wydaje postanowienie o przyjęciu informacji finansowej partii politycznej. Jeżeli PKW tego nie zrobiła, to doszło do naruszenia przepisów ustawy i przekroczenia uprawnień przez jej członków — ocenił.

Zastrzegł, że PKW nie ocenia orzeczenia SN, a jedynie je wykonuje.

Zaleśny zaznaczył, że również Minister Finansów działa na podstawie prawa, więc nie może wypłacić partii politycznej ani dotacji ani subwencji, o ile PKW nie podejmie upoważniającej go do tego uchwały. W takiej sytuacji znajduje się obecnie minister Andrzej Domański, który musi działać na podstawie uchwał przyjętych przez PKW we wrześniu i listopadzie.

Ekspert podkreślił ponadto, że premier nie jest kompetentny odmówić publikacji uchwały Sądu Najwyższego w Dzienniku Ustaw.

— Nie usprawiedliwia go również powoływanie się na niekonstytucyjność ustawy o Sądzie Najwyższym, bo nie on o tym orzeka — zaznaczył.

— W polskim systemie prawnym o zgodności ustawy z konstytucją decyduje jedynie Trybunał Konstytucyjny. Dopóki TK nie uzna ustawy za niekonstytucyjną to premier nie może odmówić jej stosowania — powiedział konstytucjonalista.

Jak dodał, niewykonanie tego obowiązku jest czynem zabronionym opisanym w art. 231 Kk. Mówi on o niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, co jest zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności, a gdy funkcjonariusz działał w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej - do lat 10.

Zostań naszym Patronem! Twoje wsparcie ma znaczenie!