Papieżem nie musi zostać kardynał. Co dalej po śmierci Franciszka?

W poniedziałek, 21 kwietnia zmarł papież Franciszek - ogłosił kardynał Kevin Farrell w komunikacie podanym przez watykańskie biuro prasowe. Papież miał 88 lat.

Zgromadzenie kardynałów elektorów, którzy mają za zadanie wybranie następcy papieża, kiedy Stolica Apostolska jest wolna (łac. sede vacante), to konklawe. Zgodnie z konstytucją apostolską "Romano Pontifici eligendo" wydaną przez papieża Pawła VI w 1975 r. w konklawe powinno brać udział do 120 kardynałów, którzy nie ukończyli 80. roku życia.

Liczba ta nie jest ściśle przestrzegana. "W 2005 r. było więcej uprawnionych, jednak nie spowodowało to niedopuszczenia niektórych z nich do udziału w konklawe ani nieważności wyboru. Obecnie mamy na świecie 138 kardynałów z prawem wyboru papieża" - powiedział o. Tasiemski. "Zdarza się, że niektórzy kardynałowie ze względu na stan zdrowia nie mogą przybyć do Rzymu na konklawe. Do tej pory było to przeważnie kilku hierarchów. I też nie miało to wpływu na wynik wyboru następcy świętego Piotra" - powiedział ekspert.

Zaznaczył, że konklawe trwa aż do skutku, czyli do wyboru nowego papieża. "Najdłuższe w historii Kościoła katolickiego konklawe, trwające półtora roku, miało miejsce po śmierci papieża Klemensa IV w Viterbo w 1268 r." - wskazał o. Tasiemski.

Zgodnie z przepisami następca św. Piotra ma być wybrany większością dwóch trzecich głosów. "Z tym że od 34. głosowania, chyba że głosowano także i pierwszego dnia konklawe, to wówczas od 35. głosowania - głosuje się tylko na dwóch kandydatów, którzy mieli największą liczbę głosów. Zawsze jednak muszą oni uzyskać dwie trzecie głosów" - powiedział ekspert. Dodał, że wszyscy kardynałowie muszą oddać głos, choćby nieważny.

Konklawe zaczyna się mszą św. w intencji wyboru papieża, w związku z tym pierwsze głosowanie kardynałów w Kaplicy Sykstyńskiej może się odbyć już po południu tego dnia.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami konklawe dokonuje się pod kluczem (łac. cum clave). Oznacza to, że kardynałowie elektorzy z nikim spoza swojego grona się nie kontaktują, nie mogą pozyskiwać żadnych informacji z zewnątrz, np. z mediów, a tym bardziej rozmawiać z dziennikarzami. Kardynałowie składają przysięgę zachowania tajemnicy dotyczącej przebiegu konklawe.

"Za bezpieczeństwo i zachowanie tajemnicy wyborów odpowiada Żandarmeria Watykańska, która wcześniej sprawdza pod względem możliwości podsłuchów zarówno miejsce samych obrad, czyli Kaplicę Sykstyńską, jak i Dom św. Marty, gdzie mieszkają kardynałowie" - powiedział o. Tasiemski. Zapewnił, że "służby watykańskie dysponują odpowiednim sprzętem, który umożliwia monitorowanie na bieżąco sytuacji".

Jak przypomniał o. Tasiemski, według różnych pogłosek papież Franciszek planował zmiany w konklawe i chciał zmniejszyć liczbę głosowań w ciągu dnia, do czego ostatecznie nie doszło. Zgodnie z dotychczasowym prawem możliwe są dwa głosowania do południa i dwa głosowania po południu, czyli cztery głosowania każdego dnia. I tak do skutku, a więc do wyboru następcy św. Piotra.

Zakonnik zauważył też, że za pontyfikatu papieża Franciszka znacznie zmienił się układ sił w gronie kardynałów.

"Ojciec Święty zwiększył liczbę kardynałów z Afryki i Azji, gdzie z roku na rok przybywa wierzących, przy czym na przykład po raz pierwszy ustanowił kardynałem administratora apostolskiego z Mongolii - kraju, gdzie katolików jest mniej niż w przeciętnej polskiej parafii. Poza tym nie wiąże on kardynalatu z konkretną stolicą, czyli np. Mediolan, Paryż czy Kraków nie mają obecnie kardynała. Natomiast został nim ordynariusz diecezji Ajaccio w Korsyce bp François-Xavier Bustillo OFMConv" - wskazał o. Tasiemski.

W ocenie wielu watykanistów obecni kardynałowie nie znają się zbytnio nawzajem. "Oznacza to, że dużo większą szansę na poparcie będą mieli ci purpuraci, którzy są w Kościele znani" - powiedział.

Zwrócił uwagę, że z prawnego punktu widzenia papieżem nie musi zostać kardynał. "Na następcę św. Piotra może zostać wybrany jakiś biskup, a nawet kapłan. Wówczas zgodnie z obowiązującymi przepisami - dziekan kolegium kardynalskiego, bo on formalnie powinien przewodniczyć konklawe, dokonuje święceń biskupich kandydata, zanim ukaże się on ludowi rzymskiemu" - wyjaśnił ekspert. Przyznał, że "w tym momencie zarówno dziekan, jak i wicedziekan kolegium kardynalskiego przekroczyli wiek 80 lat. W związku z tym wyborowi powinien przewodniczyć najstarszy z kardynałów biskupów".

Po akceptacji wyboru przez wybranego kandydata na papieża pali się karty głosowania, wytwarzając biały dym – znak dla wiernych, że papież został wybrany i przyjął swój wybór.

Przed ogłoszeniem ludowi imienia nowego papieża kardynałowie oddają następcy św. Piotra hołd. Następnie papież intonuje "Te Deum" ("Ciebie Boga wysławiamy"). Kolejnym krokiem jest publiczne i oficjalne ogłoszenie wyboru wszystkim wiernym przez pierwszego kardynała diakona z loggii bazyliki watykańskiej.

O. Tasiemski powiedział, że przed konklawe wszyscy kardynałowie, także ci, którzy przekroczyli 80. rok życia, biorą udział w kilku kongregacjach generalnych, podczas których rozmawiają w swoim gronie o wyzwaniach, przed jakimi stoi Kościół. Przyznał, że "niekoniecznie muszą wówczas wymieniać nazwiska kandydatów". To - jak ocenił - mogą sobie zostawić na czas wyborów w Kaplicy Sykstyńskiej.

Biorąc pod uwagę obecną liczbę duchownych, takie rozmowy będą się toczyć zapewne w auli synodalnej, która znajduje się w auli Pawła VI.