W Turcji odkryto ślady jednej z najstarszych cywilizacji świata. Rzucają nowe światło na początki społeczeństwa

Międzynarodowy zespół archeologów z Turcji, Wielkiej Brytanii i innych krajów prowadzi badania w tym regionie od lat. Do tej pory zidentyfikowano 20 wcześniej nieznanych stanowisk oraz odkryto wiele zagadek tej dawno zaginionej cywilizacji, uznawanej za najstarszą na świecie. Na obszarze ponad 5000 km² badacze odnaleźli 30 osad kultury Tas Tepeler (część z nich udostępniono już turystom). Szacuje się jednak, że liczba stanowisk może sięgnąć nawet 60.

Mieszkańcy Tas Tepeler rozwijali monumentalne budowle, zaawansowaną technologię obróbki kamienia oraz wyrafinowaną rzeźbę. Najnowsze odkrycia wskazują, że korzystali z wykutych w skale podziemnych, kopułowych pomieszczeń — najprawdopodobniej wyposażonych w sklepienia wspornikowe — a także wznosili ogromne hale rytualne, mierzące do 20 metrów szerokości. Ich dachy konstruowano z drewna, trzciny i gliny, opierając je na masywnych, bogato zdobionych kamiennych filarach ważących ponad 20 ton. Część z nich, jak przypuszczają archeolodzy, przedstawiała bóstwa lub przodków — o czym świadczą liczne znaleziska ofiar rytualnych, w tym kości lampartów, pazury lisów i szczęki wilków.

— Rozwój osiadłego trybu życia w tym regionie doprowadził do powstania najstarszych znanych instytucji wspólnotowych oraz budowli o charakterze rytualnym — mówi prof. Douglas Baird z Uniwersytetu w Liverpoolu, kierujący wykopaliskami na stanowisku Mendik Tepe.

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tej cywilizacji są rzeźby. Archeolodzy odnaleźli naturalnej wielkości posągi ludzi, zwierząt i istot mitycznych — m.in. dzików, lampartów, byków, węży czy sępów. W niektórych przedstawieniach ludzie ukazani są jako hybrydy — półludzie, półzwierzęta. Wśród odkryć znajduje się również najstarsza znana rzeźba zwierzęcia naturalnej wielkości — kamienny dzik.

Wiele rzeźb przedstawia ludzkie głowy, a w jednym z pomieszczeń odnaleziono dziesiątki ludzkich czaszek — co może wskazywać na istnienie kultu związanego z czaszkami. Badacze nie mają też wątpliwości, że system wierzeń Tas Tepeler koncentrował się wokół płodności. W kilku miejscach odkryto monumentalne rzeźby nagich mężczyzn trzymających swoje genitalia oraz kobiety z wyraźnie zaznaczonymi cechami płciowymi.

— Monumentalne budowle to nie tylko świadectwo architektonicznych umiejętności. To przede wszystkim wyraz głębokich rytuałów i duchowości — podkreśla prof. Baird.

Choć mieszkańcy Tas Tepeler nie znali jeszcze metalu ani ceramiki, potrafili wytwarzać narzędzia, naczynia i ozdoby z kamienia, kości, drewna i skór. Znaleziska dowodzą, że społeczeństwo to było dobrze zorganizowane, żyło w zaplanowanych osadach i sprawnie zarządzało zasobami. Ich dieta obejmowała dzikie jelenie, dziki, konie, gazele, owce i zające — co świadczy o dostatku pożywienia.

Pozostaje jednak pytanie, dlaczego tak zaawansowana kultura przetrwała zaledwie około 1500 lat i zniknęła bez śladu. Nie pozostawiła bezpośrednich kontynuatorów, a monumentalna architektura nie pojawiła się ponownie aż do około 3500 lat później — w starożytnej Mezopotamii.

— To najbardziej niezwykły i najstarszy przykład tzw. ślepej uliczki cywilizacyjnej — mówi prof. Necmi Karul z Uniwersytetu w Stambule. — Mówimy o wysoko rozwiniętej kulturze, która zniknęła bez dziedzictwa.

Być może odpowiedzi na tę zagadkę przyniesie kolejny sezon wykopalisk, który rozpocznie się już za kilka tygodni.

źródło: Interia / red.