Śmiertelnie trująca, ale Polacy nadal zdobią nią ogrody

Rącznik pospolity (Ricinus communis), znany również jako rycynus lub kleszczowina pospolita, należy do rodziny wilczomleczowatych. Nazwa „kleszczowina” nie jest przypadkowa – jego charakterystyczne nasiona przypominają wyglądem opite krwią samice kleszcza pospolitego. To właśnie one są źródłem największego zagrożenia – zarówno dla ludzi, jak i zwierząt.

Pochodzący najprawdopodobniej z północno-wschodniej Afryki oraz Bliskiego Wschodu, rącznik z czasem zadomowił się w strefach tropikalnych, podzwrotnikowych i cieplejszych rejonach klimatu umiarkowanego. Dziś roślina ta jest uprawiana w wielu krajach, w tym również w Polsce. W tropikach występuje jako roślina wieloletnia, jednak w naszym klimacie nie zimuje i przemarza. Mimo to potrafi osiągnąć imponującą wysokość – nawet do czterech metrów.

Pomimo swojej toksyczności, rącznik pospolity ma także praktyczne zastosowanie. Z jego nasion pozyskuje się olej rycynowy, znany m.in. z właściwości przeczyszczających i szeroko wykorzystywany w kosmetyce. Warto jednak zaznaczyć, że choć sam olej jest bezpieczny, to surowe nasiona zawierają jedną z najsilniejszych znanych toksyn.

Jak informuje Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, „nasiona rącznika pospolitego zawierają substancję, która ma działanie aż sześć tysięcy razy silniejsze niż cyjanek. Jest to tak silna trucizna, że za śmiertelną dawkę uznaje się już taką powyżej 2 mg/kg”. Tą substancją jest rycyna – białko, które po wniknięciu do organizmu blokuje pracę rybosomów, struktur odpowiedzialnych za syntezę białek w komórkach.

Skutkiem tej blokady jest zaburzenie funkcji ochronnej błony komórkowej. W efekcie komórka traci barierę chroniącą ją przed środowiskiem zewnętrznym, co prowadzi do uszkodzenia DNA i apoptozy – programowanej śmierci komórki. W organizmie wywołuje to silne reakcje zapalne.

Portal poradnizdrowie.pl wylicza potencjalne skutki zatrucia rycyną:

— zmiany wrzodziejące i krwotoczne układu pokarmowego,
— martwicę kanalików nerkowych,
— hipoglikemię,
— ropne zapalenie płuc,
— owrzodzenie dróg oddechowych.

Do zatrucia rycyną może dojść na różne sposoby – przez przewód pokarmowy, układ oddechowy lub domięśniowo. Objawy to m.in. gorączka, nadmierne pocenie się, bóle mięśni, nudności, wymioty i odwodnienie. Niestety, nie istnieje antidotum na rycynę, a dostępne metody usuwania jej z organizmu – takie jak dializa – okazują się nieskuteczne. Leczenie ogranicza się więc do łagodzenia objawów oraz wspomagania funkcji nerek i wątroby.

Dobrą wiadomością dla miłośników naturalnych metod leczenia i kosmetyki jest fakt, że „rycyna jest dokładnie wypłukiwana w procesie jego pozyskiwania” – mowa oczywiście o oleju rycynowym. Tym samym jego stosowanie pozostaje bezpieczne.

źródło: g.pl