Nowy budżet UE z niespodziankami

Suma 2 bln euro oznacza niemal podwojenie obecnego budżetu, opiewającego na sumę 1,2 bln euro.

Poza liczbami duża zmiana dotyczy struktury nowych ram finansowych: od 2028 r. budżet ma integrować dotąd rozproszone polityki – spójności, rolnictwa, społeczną, migracyjną oraz bezpieczeństwa granic – w ramach „krajowych i regionalnych planów partnerstwa”. KE argumentuje, że połączenie środków ograniczy biurokrację i dublowanie wydatków.

- Celem krajowych i regionalnych planów partnerstwa jest to, by każde państwo członkowskie przygotowało jeden plan, osadzony w priorytetach europejskich, który integrowałby różne fundusze tak, aby można było nimi sprawniej zarządzać” – powiedziała w Brukseli von der Leyen, wskazując, że dziś wiele nakładających się instrumentów finansuje te same cele.

Skonsolidowana w narodowych i regionalnych planach część budżetu stanowiłaby największą pozycję finansową: 865 mld euro (48 proc. całości), z czego 300 mld euro trafiłoby do rolnictwa, a 218 mld euro na wsparcie słabiej rozwiniętych regionów.

Drugim filarem propozycji jest Fundusz Konkurencyjności, który przewiduje 410 mld euro (23 proc. budżetu) na wsparcie strategicznych technologii i suwerenności przemysłowej UE. Zakłada on m.in. podwojenie budżetu programu badań i innowacji Horyzont Europa, pięciokrotny wzrost inwestycji w cyfryzację oraz sześciokrotny wzrost nakładów na czystą energię, biogospodarkę i dekarbonizację.

W skład Funduszu Konkurencyjności wejdą także wydatki na obronność i kosmos, na które przeznaczono 131 mld euro – pięć razy więcej niż w obecnych ramach finansowych. Szczególną uwagę von der Leyen zwróciła na mobilność wojskową, cyberbezpieczeństwo i infrastrukturę podwójnego zastosowania (UE nie może finansować zakupu broni ze swojego budżetu).

Na wzmocnienie roli UE na świecie Komisja proponuje 200 mld euro w ramach instrumentu „Globalna Europa” – to wzrost o 75 proc. wobec obecnego poziomu. Środki te mają finansować m.in. globalną inicjatywę infrastrukturalną Global Gateway, pomoc humanitarną, partnerstwa strategiczne oraz proces rozszerzenia Unii, który szefowa KE określiła jako „strategiczną inwestycję w stabilność i dobrobyt Europy”.

Stawiając diagnozę, że kryzysy „nie są już wyjątkiem, a normą”, Komisja zaproponowała utworzenie specjalnego mechanizmu kryzysowego, który zakłada pożyczki o wartości do prawie 400 mld euro i ma pozwolić UE szybko oraz skutecznie reagować na kolejne sytuacje szokowe. Mechanizm ten byłby uruchamiany przez Radę UE (państwa członkowskie) za zgodą Parlamentu Europejskiego.

Ponadto projekt przewiduje wsparcie dla państw członkowskich w formie pożyczek do 150 mld euro w ramach programu „Katalizator Europa”, gwarantowanych przez unijny budżet i przeznaczonych na realizację wspólnych priorytetów, takich jak rozwój przemysłu obronnego, infrastruktury energetycznej czy technologii strategicznych.

Dlatego Komisja zaproponowała w środę nowe źródła dochodów: podatki od tytoniu i korporacji, dochody z systemu handlu emisjami ETS, wpływy z mechanizmu granicznego dostosowania emisji CO2 (CBAM) oraz opłatę za odpady elektroniczne. - To zrównoważona mieszanka nowych dochodów, która nie obciąża budżetów krajowych i jest zgodna z celami naszej polityki – skomentował komisarz UE ds. budżetu Piotr Serafin. Jak dodał, KE zrezygnowała z włączania dochodów z systemu ETS 2, obejmującego emisje z budynków i transportu drogowego.

-Zapewnimy odpowiedzialne wydatkowanie i pełną kontrolę dzięki silnym zabezpieczeniom, jasnym warunkom i właściwym zachętom. To służy obywatelom – powiedziała von der Leyen.

PAP/red.