Jak biskup Szembek koronował Maryję

Matka Boża od pierwszych wieków chrześcijaństwa była czczona jako Matka Kościoła. Wizerunki Maryi obecne są w każdym kościele, a Jej imię powtarza się w modlitwach całych pokoleń. Dziś, w XXI wieku, gdy coraz częściej wpatrujemy się w ekrany smartfonów i technologię sztucznej inteligencji, łatwo zapomnieć o historii, która kształtowała serca naszych ojców, dziadków i pradziadków. 8 września to okazja, by wrócić pamięcią do wydarzeń, które od wieków niosły Polakom otuchę i przypominały o szczególnej obecności Maryi w życiu narodu.

Pierwsza koronacja Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej odbyła się 8 września 1717 roku. Była to pierwsza w dziejach Polski papieska koronacja obrazu maryjnego. Papież Klemens XI ofiarował złote diademy, a uroczystego aktu koronacji dokonał biskup Krzysztof Szembek — późniejszy biskup warmiński.

Na Jasną Górę przybyło wówczas około 200 tysięcy pielgrzymów. Wydarzenie miało miejsce w trudnym czasie dla Polski: trwała jeszcze wyniszczająca wojna północna, a kilka miesięcy wcześniej obradował Sejm Niemy, ograniczający suwerenność państwa. Koronacja była symbolicznym dopełnieniem ślubów lwowskich z 1656 roku, gdy król Jan Kazimierz oddał Rzeczpospolitą w opiekę Maryi. To właśnie po obronie Jasnej Góry przed Szwedami narodziła się idea Matki Bożej Królowej Polski — koronacja w 1717 roku potwierdziła ten wybór.

Po kradzieży koron w 1909 roku przygotowano nowe diademy i 22 maja 1910 roku odbyła się druga koronacja (koronami św. Piusa X). W drugiej połowie XX wieku powstało jeszcze kilka innych koron: ufundowane na Tysiąclecie Chrztu Polski (1966) — na koronację dokonaną przez prymasa, bł. kard. Stefana Wyszyńskiego — oraz korony poświęcone przez św. Jana Pawła II w 2005 roku. Ostatnie korony, poświęcone przez papieża Franciszka, zostały ofiarowane w 2017 roku — w 300. rocznicę pierwszej papieskiej koronacji.

Data pierwszej koronacji łączy się ze świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, obchodzonym w Kościele już od VI wieku. Na Zachodzie wprowadzono je oficjalnie w VIII wieku. W Polsce 8 września znano także jako Matki Bożej Siewnej — tego dnia rolnicy święcili ziarno przeznaczone pod zasiew ozimin. Z czasem do tradycji ludowych dołączyły uroczystości odpustowe w licznych sanktuariach.

Ważnym elementem kultu maryjnego jest ogłoszenie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu (1854). Podczas objawień w Lourdes (1858) Maryja potwierdziły tę prawdę przedstawiając się Bernadecie jako — Niepokalane Poczęcie. Z kolei w Polsce, w 1877 roku w Gietrzwałdzie, Maryja objawiając się dwóm dziewczynkom potwierdziła, że narodziła się właśnie 8 września. Dzień ten obchodzony jest jako święto Matki Bożej Gietrzwałdzkiej.

Fakt, że koronacji obrazu jasnogórskiego w 1717 roku dokonał biskup Krzysztof Szembek, który wkrótce objął diecezję warmińską, jest symbolicznym znakiem splecenia losów Jasnej Góry i Warmii. Warmia od wieków pozostaje bastionem maryjności. Po pokonaniu Prusów ziemie te objęli Krzyżacy — Zakon Najświętszej Maryi Panny.

Jednak po sekularyzacji w 1525 roku stali się luteranami, a dawni szerzyciele kultu Maryi zaczęli go zwalczać. Widać to szczególnie w historii Świętej Lipki — kaplicę zburzono, figurkę Maryi wrzucono do jeziora, a na miejscu świętego drzewa postawiono szubienicę. Mimo to kult przetrwał, a w XVII wieku powstała tu barokowa bazylika, która do dziś przyciąga pielgrzymów. Innym sanktuarium Warmii jest Stoczek Klasztorny, ufundowany przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego jako wotum za pokój po wojnach ze Szwedami.

W ten sposób Warmia zachowała maryjną tradycję wbrew trudnym dziejom i protestanckiemu otoczeniu. To właśnie tutaj, w Gietrzwałdzie, Maryja w 1877 roku przemówiła w polskiej mowie. Koronacji obrazu Matki Bożej Gietrzwałdzkiej w 1983 roku dokonał Jan Paweł II. Dziś cała Warmia i Polska czekają z napięciem na jubileusz 150-lecia objawień gietrzwałdzkich oraz na wizytę papieża Leona XIV, którego do Gietrzwałdu zaprosił prezydent RP Karol Nawrocki.