To on zostanie nowym szefem IPN?

Przewodniczący Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej ogłosił w sierpniu konkurs na szefa IPN. Wobec wyboru na urząd prezydenta RP ze stanowiska musiał zrezygnować Karol Nawrocki, który był prezesem IPN od 2021 r. Ostateczny głos w sprawie wyboru prezesa ma Sejm - to on na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej, za zgodą Senatu, powołuje i odwołuje prezesa.

„28 października 2025 r. odbyło się posiedzenie Kolegium IPN, na którym miały miejsce rozmowy z kandydatami na stanowisko Prezesa Instytutu. Po wysłuchaniu kandydatów, po zadaniu im pytań i po obradach Kolegium IPN uznało, że najlepszym kandydatem jest dr hab. Karol Polejowski, obecny zastępca prezesa IPN” – czytamy w komunikacie wydanym przez IPN we wtorkowy wieczór.

Instytut poinformował, że „przewodniczący kolegium prof. dr hab. Wojciech Polak wręczył dokument o rekomendowaniu dr. hab. Karola Polejowskiego na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej działającemu z upoważnienia Marszałka Sejmu RP Szymona Hołowni Stanisławowi Zakroczymskiemu, dyrektorowi generalnemu kierującemu Gabinetem Marszałka Sejmu RP.”

Podczas przesłuchania kandydatów przed kolegium IPN Polejowski powiedział, że nie chce wyłączenia pionu śledczego z IPN i przeniesienia go do prokuratury. Zapowiedział zwiększenie udziału sztucznej inteligencji w działaniach archiwum IPN oraz rozpoczęcie badań na temat kolektywizacji wsi polskiej po II wojnie światowej jako elemencie sowietyzacji.

„Jestem tłumaczem literatury francuskiej o tematyce historycznej na język polski i mam już na swoim koncie kilka tego rodzaju publikacji. Od końca lipca 2021 roku pełnię funkcję zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Na to stanowisko powołał mnie ówczesny prezes Instytutu, doktor Karol Nawrocki – obecnie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Od 6 sierpnia, czyli od momentu zaprzysiężenia pana prezydenta, kieruję pracami Instytutu Pamięci Narodowej. Jako współpracownik pana prezesa Karola Nawrockiego brałem udział we wszystkich zasadniczych zmianach, które zostały wprowadzone w Instytucie od roku 2021” – zauważył Polejowski.

„Głównym celem tych zmian było unowocześnienie Instytutu i wprowadzenie takich rozwiązań, które pozwoliłyby szerzej zaprezentować jego dorobek. Instytut Pamięci Narodowej istnieje już ponad 20 lat – w tym roku obchodzi swoje ćwierćwiecze. Zmiany, które wówczas wprowadzał prezes Karol Nawrocki, miały z jednej strony uwolnić potencjał drzemiący w tej instytucji, a z drugiej – upowszechnić jej dorobek wśród osób zainteresowanych najnowszą historią Polski” – powiedział.

„Z tego względu czuję się współodpowiedzialny za te reformy i za ich efekty. Pan prezes Karol Nawrocki powierzył mi kilka zadań, które realizowałem z jego poruczenia – jak sądzę, z dobrym skutkiem. Gdybym miał pokusić się o podsumowanie mojej działalności u boku pana prezesa Karola Nawrockiego – szerzej opisanej w koncepcji, którą przekazałem członkom Kolegium – powiedziałbym, że po tych czterech latach Instytut Pamięci Narodowej jest nowoczesną instytucją państwa polskiego, odpowiedzialną za kultywowanie pamięci o historii Polski XX wieku” – stwierdził dr hab. Karol Polejowski.

„Jest to instytucja, która unowocześniła przekaz i zainteresowała swoim dorobkiem nowe grupy społeczne. Ten dorobek, oczywiście, jest wspólnym osiągnięciem wszystkich dotychczasowych prezesów – od pierwszego, aż po prezesa Karola Nawrockiego. W mojej koncepcji funkcjonowania Instytutu Pamięci Narodowej nakreśliłem z jednej strony konieczność kontynuowania części projektów zapoczątkowanych w ostatnich latach, a z drugiej – rozwijania ich w duchu dalszego otwierania Instytutu na społeczeństwo. Właśnie ten kierunek chciałbym realizować w dalszym ciągu” – powiedział kandydat na prezesa IPN.

Karol Polejowski jest absolwentem Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego, wykładowcą akademickim, autorem monografii i artykułów naukowych, w tym kilkunastu w j. angielskim i francuskim.

Stopień doktora uzyskał w 2000 („Geneza i rozwój posiadłości zakonu krzyżackiego na terenie Królestwa Francji do połowy XIV wieku”), habilitował się w 2016 roku („Matrimonium et crux: wzrost i kariera rodu Brienne w czasie wypraw krzyżowych (do początku XIV wieku”)). Był pracownikiem Katedry Filologii Romańskiej Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego.

Obecnie zajmuje się pracą naukową w zakresie polskiego podziemia niepodległościowego w Polsce północnej, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Ludowego Wojska Polskiego w walce z podziemiem po 1944 r.

Polejowski to także muzealnik związany z Muzeum Zamkowym w Malborku, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Jest członek kolegium wydawniczego czasopisma „Wojna i Pamięć”, tłumaczem historycznej literatury francuskiej. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz dokumentowania i pielęgnowania prawdy o historii Polski.

W lipcu 2021 r. został powołany na stanowisko zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

Karol Polejowski był jednym z dziewięciorga kandydatów biorących udział we wtorkowym przesłuchaniu przed kolegium IPN. O rekomendację ubiegali się oprócz Polejowskiego: dr Aldona Dydek, dr Arkadiusz Kazański, dr Marek Kołłątaj, dr Maciej Kossowski, dr Joanna Napierała, dr Karol Paterski, dr Emilian Prałat oraz dr Marcin Wałdoch.

Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej wybierze Sejm.

Kompetencje prezesa IPN - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu określa ustawa o Instytucie; kandydat na to stanowisko m.in. powinien wyróżniać się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach IPN, w tym znać problematykę ustawy o Instytucie, ale także m.in. przepisów lustracyjnych, dotyczących prokuratury, archiwów, a także grobów i cmentarzy wojennych. Nie musi być historykiem, ale musi posiadać stopień naukowy co najmniej doktora; nie może to być też osoba, która pracowała lub współpracowała z komunistycznymi organami bezpieczeństwa państwa.

Prezes IPN nie może należeć do partii politycznej i związku zawodowego (a jeżeli należy, to taki kandydat musi wyrazić gotowość do rezygnacji z przynależności do nich) ani wykonywać innych zajęć zawodowych z wyjątkiem zajmowania stanowiska profesora szkoły wyższej. Stanowiska prezesa nie można również łączyć z mandatem posła albo senatora. Kandydatem na prezesa IPN - zgodnie z ustawą - nie może być też nikt, kto zasiada w Kolegium IPN.

Instytut Pamięci Narodowej to największa w Polsce instytucja naukowo-archiwalna, która zajmuje się historią Polski w latach 1917-1990.

Misją Instytutu Pamięci Narodowej - jak to określono w preambule ustawy o Instytucie - jest zachowanie pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez naród polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu, także pamięci o patriotycznych tradycjach zmagań z nazizmem i komunizmem oraz o czynach obywateli na rzecz niepodległości Polski. IPN ma także obowiązek ścigania zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodni wojennych, a także działania na rzecz zadośćuczynienia przez polskie państwo wszystkim tym, którzy zostali pokrzywdzeni przez państwo łamiące prawa człowieka.

W ramach IPN, którego obecnie roczny budżet wynosi ok. 400 mln zł, działają Biuro Badań Historycznych, Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Archiwum IPN, Biuro Lustracyjne, Biuro Poszukiwań i Identyfikacji, Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa oraz Biuro Edukacji Narodowej.

PAP/red.