IŁAWA || Radny chce postawić obelisk ku pamięci ofiar komuny

Projekt uchwały w tej sprawie już powstał. Najpierw ta kwestia jest omawiana na posiedzeniach stałych komisji, które odbywają się w tym tygodniu. Następnie w poniedziałek (26 kwietnia) podczas obrad rady miasta radni poprzez głosowanie podejmą decyzję w tej sprawie.

Obelisk z tablicą miałby zostać ustawiony za prywatne pieniądze w okolicy budynku wielorodzinnego położonego przy ul. Kościuszki 9. W ubiegłym roku radny Tomasz Sławiński, jak mówił, obejrzał dokument "Czerwona władza", to zainspirowało go do dalszego działania. W lutym tego roku radny złożył wniosek skierowany do burmistrza miasta o zgodę na ustawienie głazu z pamiątkową tablicą przed budynkiem, w którym znajdowała się siedziba Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, gdzie więziono, torturowano i mordowano orędowników wolnej Polski. Potwierdził to Instytut Pamięci Narodowej, delegatura w Gdańsku, na prośbę radnego. Radny zapytał w lipcu ubiegłego roku w swoim piśmie, czy rzeczywiście takie miejsce kaźni mieściło się w tej lokalizacji tuż po wojnie.
W dokumencie, który T. Sławiński otrzymał w lutym br. od IPN, czytamy:
"PUBP w Iławie został zorganizowany w kwietniu/maju 1945 r. Pierwszym kierownikiem (...) mianowano ppor. Bazylego Maksymiuka, wcześniej członka Armii Ludowej. Zastępcą kierownika został Tadeusz Jurga. Na wyposażeniu PUBP było wówczas 20 zdobytych we własnym zakresie karabinów "Mauser" i kilka sztuk broni krótkiej. Na etacie pozostawało 13 funkcjonariuszy operacyjnych i 18 wartowników. Siedziba Urzędu została zlokalizowana w budynku przy ul. Kościuszki 9.
W dokumentacji wytworzonej przez funkcjonariuszy kierownicy PUBP raz tytułowali siebie kierownikami PUBP w Suszu, innym razem PUBP w Iławie. Pojawia się także nazwa PUBP w Suszu z siedzibą w Iławie. Wynikało to z faktu, że Susz pełnił funkcję stolicy powiatu suskiego do 13.08.1946 r. Od 14.08.1946 r. rolę tę przejęła Iława, która stała się stolica nadal funkcjonującego powiatu suskiego. Dopiero w 1958 r. (...) nazwę powiatu suskiego zmieniono na iławski (...). Siedziba PUBP w Iławie w lipcu 1945 r. została czasowo przeniesiona do pobliskiego Susza, aby po trzech miesiącach w październiku ponownie powrócić do Iławy. (...) Relacja Mikołaja Czernego, mieszkańca Iławy (...) potwierdza lokalizację PUBP przy ul. Kościuszki" Przy ul. Kościuszki obecnie, a wówczas Józefa Stalina, mieścił się Urząd bezpieczeństwa, urząd aprowizacji, kwaterunku i kwatery, gdzie mieszkali ruscy oficerowie, polscy pracownicy milicji, urzędu bezpieczeństwa oraz urzędnicy cywilni. To dlatego ta ulica ocalała całkowicie i bez żadnych strat".
Areszt (...) składał się z 5 cel, które w 1947 r. mogły pomieścić w warunkach "normalnych" 40 osób. Warunki dla aresztantów były bardzo surowe (...) spali na gołych deskach bez żadnego przykrycia w zimnych i wilgotnych celach". W celach znajdowały się 23 łóżka, z czego aż połowa nie miała desek (...)".

Treść ta potwierdziła informacje wcześniej uzyskane przez radnego.

Radny i przewodniczący komisji rewizyjnej jednocześnie, czyli Tomasz Sławiński, w uzasadnieniu projektu uchwały napisał, że w powyższej sprawie konieczne było zgłoszenie robót budowlanych przez burmistrza do starostwa powiatowego, które nie wzniosło sprzeciwu. W związku z tym, że to prywatni inwestorzy wykazali zainteresowanie i chęć sfinansowania pomnika w formie obelisku z tablicą upamiętniającą ofiary komunistycznego terroru, koszt postawienia obelisku nie zostanie poniesiony z budżetu miasta.
Konieczne jest jednak wyrażenie zgody przez radnych miejskich.

IPN zmodyfikował treść zaproponowaną przez radnego. Na tablicy ma się pojawić napis:

By pamięć od śmierci uchronić w hołdzie ofiarom komunistycznego terroru więzionym, torturowanym i mordowanym przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Iławie którego siedziba znajdowała się w tym budynku w latach 1945-1956 Cześć ich pamięci Iława, 2021 r.

Tomasz Woźniak, przewodniczący komisji problematyki społecznej, zapytał podczas posiedzenia, czy radny Sławiński przeprowadził konsultacje w tej sprawie. Radny odpowiedział, że zamierzał zapytać mieszkańców rzeczonego budynku. Ze względu na pandemię nie chodził od mieszkania do mieszkania, ale zapytani przez niego przechodnie nie wyrażali sprzeciwu.
Radny Wojciech Szymański dodał: - Wszelkie inicjatywy upamiętniające bezimiennych bohaterów (...), którzy oddali życie w walce z okupantem, bo tak to trzeba określać (...), uważam, że to znakomita inicjatywa. (...) pamięć historyczna nas jednoczy.

Także radny Dariusz Rozborski wypowiedział się w tej sprawie: - Bardzo panu dziękuję, panie Tomaszu, za pamięć o tych ludziach, jeśli będzie pan potrzebował, coś zawieść, chętnie pomogę.
Sławiński podziękował za głosy wsparcia. Dodał także, że wśród radnych pojawiają się głosy, (...) jakoby chciałby tą uchwałą wprowadzić ideologię do samorządu. Na tę wątpliwości odpowiedział: (...) z faktami historycznymi się nie dyskutuje (...) to nie jest żadna ideologia.

W głosowaniu podczas posiedzenia komisji sześciu radnych było za, jedna osoba była nieobecna. Teraz, w kolejnych dniach, kolejne komisje również wyrażą swoje opinie w tej sprawie, a finał - głosowanie nad projektem uchwały - w poniedziałek (26 kwietnia).

Edyta Kocyła-Pawłowska
e.kocyla@gazetaolsztynska.pl