Czym jest samowola budowlana i jakie kary za nią grożą w 2022 roku?

Czym jest samowola budowlana według aktów prawnych?
Po nowelizacji prawa budowlanego z 19 września 2020 roku zmiany dotyczą kar i procedury legalizacyjnej samowoli budowlanej, jednak nadal nie uściślają owego terminu. Powszechnie za samowolę budowlaną uznaje się obiekt zbudowany lub w trakcie budowy bez wymaganego pozwolenia na budowę, zgłoszenia budowy lub mimo wydanego przez urząd sprzeciwu dotyczącego realizacji inwestycji. Przed rozpoczęciem budowy danego obiektu należy zatem przeanalizować, czy zgodnie z przepisami prawa budowlanego wymaga on uzyskania pozwolenia, zgłoszenia w odpowiednim urzędzie lub czy prawo dopuszcza realizację budowy bez dopełniania jakichkolwiek formalności.
Inspektorat nadzoru budowlanego reaguje na donosy o samowoli budowlanej, rozpatrując wnioski i wydając nakazy wstrzymania budowy w razie inwestycji w realizacji bez wymaganych formalności. Zgodnie z przepisami wykryta samowola budowlana niesie konieczność jej zalegalizowania i dokonania właściwych opłat. Z niespełnieniem warunków inspektoratu nadzoru budowlanego wiąże się kara za samowolę budowlaną, jaką jest ostatecznie nakaz rozbiórki obiektu.
Jakie kary grożą inwestorom za samowolę budowlaną?
Po wspomnianej nowelizacji przepisów prawa budowlanego osobom, które dopuściły się samowoli budowlanej, nie grozi już kara pozbawienia wolności. Obecnie inwestor może zostać ukarany grzywną pieniężną, której wysokość sięga niekiedy nawet miliona złotych. Karze grzywny podlega nie tylko inwestor, ale również właściciel lub zarządca obiektu, na którego inspektor nadzoru budowlanego wydał nakaz rozbiórki. Dalsze użytkowanie takiego obiektu skutkuje wielokrotnymi sankcjami pieniężnymi nakładanymi na osoby, które nie stosują się do postanowień urzędu.
Kar za samowolę budowlaną można jednak uniknąć. Wystarczy, że w ciągu 30 dni od uznania inwestycji za niezgodną z prawem inwestor, właściciel czy zarządca rozpocznie procedurę legalizacyjną. Proces ten dla nowo budowanych budynków i postawionych w ciągu ostatnich 20 lat przebiega podobnie do procesu ubiegania się o pozwolenie na budowę i wiąże ze skompletowaniem identycznych dokumentów. Warto jednak mieć na względzie, że legalizacja samowoli w tym przypadku zakończy się dopiero w momencie uiszczenia opłaty, która w zależności od rodzaju obiektu wynosi przynajmniej 2,5 tysiąca zł, a w przypadku domów jednorodzinnych często sięga nawet 50 tysięcy zł. Opłaty nie dotyczą budynków, które zostały uznane za samowolę budowlaną, ale są użytkowane ponad 20 lat ‒ w takim przypadku procedura legalizacyjna uległa znacznemu uproszczeniu.