Możemy spokojnie nurkować

Jeśli wasze myśli kierują się już w stronę plaży, to mamy dobrą wiadomość. Większość kąpielisk w Europie spełniała w 2022 r. najsurowsze unijne „doskonałe” normy jakości wody. To główne ustalenie najnowszego rocznego raportu dotyczącego wody w kąpieliskach.

Raport dotyczący wody w kąpieliskach jest opracowywany i opracowywany przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) we współpracy z Komisją. Pokazuje, gdzie pływacy mogą znaleźć tego lata najczystsze kąpieliska w Europie. Tegoroczne sprawozdanie obejmuje 21 658 w 27 państwach członkowskich, 196 w Szwajcarii i 119 w Albanii. W porównaniu z 2021 r. Polska (+36), Francja (+15) i Portugalia (+14) odnotowało najwyższy wzrost całkowitej liczby wyznaczonych kąpielisk w 2022 r. Wzrosty odnotowano również w 14 innych krajach.

Co mówi nam ten raport?

Po pierwsze, jakość wody w miejscach przybrzeżnych, które stanowią dwie trzecie wszystkich kąpielisk, jest generalnie lepsza niż w miejscach położonych nad rzekami i jeziorami w głębi lądu. W 2022 r. 88,9 proc. nadmorskich kąpielisk w UE zostało sklasyfikowanych jako kąpieliska doskonałej jakości, w porównaniu z 79,3 proc. kąpielisk położonych w głębi lądu.

Pływacy i wielbiciele plażowania udający się tego lata nad jeziora, rzeki i plaże dla relaksu i ochłody mogą być pewni najwyższych standardów jakości na kąpieliskach w całej Europie. Ponadto na Malcie, w Bułgarii, Rumunii, Słowenii i Luksemburgu wszystkie ocenione wody w kąpieliskach spełniały co najmniej minimalny standard wystarczającej jakości w 2022 r. Jednak w czterech krajach — Estonii, na Węgrzech, Słowacji i w Polsce — mniej niż 70 proc. kąpielisk było doskonałej jakości. Jednym z głównych wymogów Dyrektywy Kąpielowej w Europie (Bathing Water Directive, BWD) było zapewnienie, aby do 2015 r. wszystkie kąpieliska miały co najmniej „wystarczającą” jakość — w sezonie kąpielowym 2022 ten minimalny wymóg jakości wody spełniało 95,9 proc. wszystkich kąpielisk w UE. Jakość wody w kąpieliskach była niska w co najmniej 3 proc. kąpielisk tylko w dwóch krajach UE: Holandii i Szwecji.

Z kolei zagrożenie dla zdrowia wynikające z kąpieli w jeziorach, rzekach oraz wodach przybrzeżnych i przejściowych kąpielisk w UE jest bardzo ograniczone: w 2022 r. kąpieliska o złej jakości wody stanowiły zaledwie 1,5 proc. wszystkich kąpielisk w UE. Czyli ryzyko zdrowotne związane z kąpielami w kąpieliskach w Europie powoli maleje.

Idźmy z prądem

Jakość wody w kąpieliskach na wodach przybrzeżnych jest generalnie lepsza w porównaniu z wodami śródlądowymi ze względu na częstsze odnawianie się i większą zdolność samooczyszczania otwartych wód przybrzeżnych. Ponadto wiele śródlądowych kąpielisk Europy Środkowej znajduje się w stosunkowo niewielkich jeziorach i stawach, a także w rzekach o niskim przepływie. W porównaniu z obszarami przybrzeżnymi te wody śródlądowe są bardziej podatne na krótkotrwałe zanieczyszczenia powodowane przez ulewne deszcze lub susze, zwłaszcza latem.

Wody w kąpieliskach, które przez co najmniej pięć kolejnych lat zostały sklasyfikowane jako złe, są zobowiązane przez Dyrektywę Kąpielową do wprowadzenia stałego zakazu kąpieli lub stałego zalecenia niekąpania się. W latach 2017-2021 w UE 45 kąpielisk zostało sklasyfikowanych jako złe: 31 we Włoszech, 8 we Francji, 2 w Holandii i po jednym w Czechach, Estonii, Polsce i Szwecji. Z tych 45 kąpielisk w 2022 r. w 9 udało się poprawić jakość do co najmniej wystarczającego poziomu. Pięć zostało wyłączonych z programu monitoringu, a na jednym kąpielisku realizowane są działania mające na celu poprawę jakości wody. Jednak 30 kąpielisk również w sezonie 2022 zostało sklasyfikowanych jako złe. W dwóch trzecich tych kąpielisk obowiązywał zakaz kąpieli lub odradzano tam kąpieli.
Wraz z tegorocznym sprawozdaniem dotyczącym wody w kąpieliskach EEA opublikowała również zaktualizowaną interaktywną mapę przedstawiającą wyniki każdego kąpieliska. Dostępne są również zaktualizowane raporty krajowe, a także więcej informacji na temat wdrażania BWD w każdym kraju.

Jak działa raport?

Zgodnie z zapisami BWD w każdym sezonie monitorowanych jest ok. 22 tys. wód w kąpieliskach. Dane z monitoringu i inne informacje dotyczące gospodarki wodnej w kąpieliskach są przekazywane Europejskiej Agencji Środowiska przez 29 krajów sprawozdających w Europie w celu oceny na potrzeby rocznego sprawozdania europejskiego i bardziej szczegółowych sprawozdań krajowych.

Wody w kąpieliskach są klasyfikowane pod względem jakości zgodnie z dwoma parametrami mikrobiologicznymi (Escherichia coli i enterokoki jelitowe) określonymi w BWD. 75,4 proc. wszystkich zgłoszonych wód w kąpieliskach (w tym tych, których jakości nie można było sklasyfikować z powodu braku próbek) odpowiada minimalnym normom jakości określonym w BWD, a zatem sklasyfikowano je jako „wystarczające” lub lepsze.

Każde kąpielisko wskazane przez kraj zgłaszający musi mieć kalendarz monitorowania ustalony przed sezonem kąpielowym. Wymogi dotyczące kalendarza monitorowania można podsumować w następujący sposób: 1) próbkę przedsezonową należy pobrać na krótko przed rozpoczęciem każdego sezonu kąpielowego; 2) nie mniej niż cztery (ewentualnie trzy w określonych przypadkach) próbki mają być pobierane i analizowane na sezon kąpielowy; oraz 3) odstęp między datami pobierania próbek nigdy nie przekracza jednego miesiąca.
Oprócz kalendarza monitorowania ocenia się również specyfikę zarządzania ostatniego czteroletniego okresu oceny. Status przede wszystkim wskazuje, czy dostępny jest pełny zestaw danych z czterech pór roku, ale także wskazuje powody, dla których wody w kąpieliskach nie mają pełnego zestawu danych z ostatniego okresu oceny. Te ostatnie mogą wskazywać na rozwijające się warunki w danym miejscu — przede wszystkim na to, czy w danym okresie zidentyfikowano nowe wody w kąpieliskach lub czy nastąpiły jakiekolwiek zmiany, które mogą mieć wpływ na klasyfikację kąpielisk.

Z raportem można zapoznać się na stronie: https://www.eea.europa.eu/publications/european-bathing-water-quality-in-2022/.
Raport dotyczący Polski można pobrać tu: https://www.eea.europa.eu/publications/european-bathing-water-quality-in-2022/poland/view.
oprac. mmb