Unia działa przeciwko zmianom klimatycznym

Kwestia 2 stopni Celsjusza

Średnie temperatury na świecie znacznie wzrosły od czasu rewolucji przemysłowej, a ostatnia dekada (2011-2020) była najcieplejszą dekadą w historii. Spośród 20 najcieplejszych lat — 19 miało miejsce od 2000 r. Dziś chodzi zatem o jak najszybsze złagodzenie globalnego ocieplenia. Z danych Copernicus Climate Change Service wynika, że rok 2022 był najcieplejszym latem i drugim najcieplejszym rokiem w historii pomiarów. Większość dowodów wskazuje, że jest to spowodowane wzrostem emisji gazów cieplarnianych (GHG) wytwarzanych przez działalność człowieka.
Średnia temperatura na świecie jest dziś o 0,95 do 1,20 st. C wyższa niż pod koniec XIX w. Naukowcy uważają wzrost o 2 stopnie w porównaniu z poziomami sprzed epoki przemysłowej za próg o niebezpiecznych i katastrofalnych skutkach dla klimatu i środowiska. Właśnie dlatego społeczność międzynarodowa zgadza się, że globalne ocieplenie musi utrzymać się znacznie poniżej wzrostu o 2 st. C.

Dlaczego działania UE są ważne?

Bo zmiany klimatu mają wpływ na Europę — w różnych formach, w zależności od regionu. Może to prowadzić do utraty różnorodności biologicznej, pożarów lasów, zmniejszenia plonów i wyższych temperatur. Może również wpływać na zdrowie ludzi.

Bo sama UE jest dużym emitentem gazów cieplarnianych: w 2019 r. UE była czwartym co do wielkości emitentem gazów cieplarnianych na świecie — po Chinach, Stanach Zjednoczonych i Indiach. Udział UE w światowych emisjach gazów cieplarnianych spadł z 15,2 proc. w 1990 r. do 7,3 proc. w 2019 r.
Bo UE jest zaangażowanym członkiem negocjacji klimatycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych — odgrywa kluczową rolę w rozmowach ONZ dotyczących zmian klimatycznych i podpisała porozumienie paryskie. Wszystkie kraje UE również są sygnatariuszami, ale koordynują swoje stanowiska i ustalają wspólne cele redukcji emisji na poziomie UE. Na mocy porozumienia paryskiego UE zobowiązała się w 2015 r. do ograniczenia do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych w UE o co najmniej 40 proc. poniżej poziomu z 1990 r. W 2021 r. cel zmieniono na co najmniej 55-procentową redukcję do 2030 r. i neutralność klimatyczną do 2050 r.

Bo unijne wysiłki przynoszą efekty — w 2008 r. UE postawiła sobie za cel ograniczenie emisji o 20 proc. w porównaniu z poziomem z 1990 r. do 2020 r. Emisje spadły o 24 proc. do 2019 r. i do 31 proc. do 2020 r., częściowo z powodu pandemii COVID-19. W 2021 r. wyznaczono nowe cele.

Europejski Zielony Ład

W 2021 r. UE uczyniła neutralność klimatyczną i wspomniany cel prawnie wiążącym zapisem w UE. Wyznaczono w niej też cel pośredni: redukcję emisji o 55 proc. do 2030 r. Sam Europejski Zielony Ład to mapa drogowa dla UE, która ma pomóc osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Konkretne przepisy, które pozwolą Europie osiągnąć cele Zielonego Ładu, zostały określone w pakiecie „Fit for 55”, który Komisja przedstawiła w lipcu 2021 r. Obejmie on przegląd obowiązujących przepisów dotyczących redukcji emisji i energii, które wyjaśniono poniżej.

UE pracuje również nad osiągnięciem gospodarki o obiegu zamkniętym do 2050 r., stworzeniem zrównoważonego systemu żywnościowego oraz ochroną różnorodności biologicznej i owadów zapylających. Aby sfinansować Zielony Ład, Komisja Europejska przedstawiła w styczniu 2020 r. plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy, którego celem jest przyciągnięcie co najmniej 1 biliona euro inwestycji publicznych i prywatnych w ciągu następnej dekady. Zgodnie z planem inwestycyjnym Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ma wspierać regiony i społeczności najbardziej dotknięte zieloną transformacją, na przykład regiony silnie uzależnione od węgla.

Różne rodzaje mechanizmów w zależności od sektora

Aby ograniczyć emisje z elektrowni i przemysłu, UE stworzyła pierwszy duży rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Dzięki systemowi handlu emisjami (ETS) firmy muszą kupować pozwolenia na emisję CO2, więc im mniej zanieczyszczają, tym mniej płacą.

Sektory, które nie zostały jeszcze objęte systemem handlu uprawnieniami do emisji, takie jak budownictwo, rolnictwo i gospodarka odpadami, również zredukują swoje emisje poprzez wspólny wysiłek między państwami UE. Aby nadążyć za ambitnym pakietem „Fit for 55”, cele redukcji dla tych sektorów do 2030 r. mają wzrosnąć z 29 do 40 proc.

Jeśli chodzi o transport drogowy, w czerwcu 2022 r. Parlament Europejski poparł propozycję osiągnięcia zerowej emisji CO2 z nowych samochodów osobowych i dostawczych w UE do 2035 r. W czerwcu 2022 r. Parlament głosował za nowelizacją systemu handlu uprawnieniami do emisji dla lotnictwa, włączając w to wszystkie loty z Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W kwietniu 2023 r. Parlament przyjął zmieniony wniosek dotyczący wycofania bezpłatnych uprawnień dla lotnictwa do 2026 r. i promowania stosowania zrównoważonych paliw lotniczych.

UE chce również wykorzystać zdolność lasów do pochłaniania CO2 do walki ze zmianami klimatycznymi. Wiosną 2023 r. posłowie głosowali za aktualizacją przepisów regulujących wylesianie i zmianę użytkowania gruntów (LULUCF). Nowe przepisy zwiększą pochłaniacze dwutlenku węgla w UE o 15 proc. do 2030 r.
W kwietniu 2023 r. Parlament przyjął przepisy dotyczące mechanizmu dostosowywania cen na granicach z tytułu emisji dwutlenku węgla. Spowoduje to nałożenie ceny emisji dwutlenku węgla na import z wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu spoza UE, aby przeciwdziałać przenoszeniu produkcji do krajów o mniej ambitnych celach klimatycznych.

OZE

Energia jest największym źródłem emisji gazów cieplarnianych w UE. Poprawa efektywności energetycznej i wytwarzanie czystszej energii pomagają UE osiągnąć cele klimatyczne i zmniejszyć jej zależność od importu. W marcu 2023 r. Parlament i Rada osiągnęły porozumienie w sprawie zwiększenia energii odnawialnej. Udział OZE w końcowym zużyciu energii w UE powinien wzrosnąć do 42,5 proc. do 2030 r., podczas gdy poszczególne kraje powinny dążyć do 45 proc. Ponadto UE chce poprawić efektywność energetyczną dzięki nowym celom, popartym przez Parlament we wrześniu 2022 r., zakładającym zmniejszenie zużycia energii końcowej o 40 proc. i zużycie energii pierwotnej o 42,5 proc. do 2030 r.

Obieg zamknięty

Przejście do UE neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r. w ramach Zielonego Ładu oznacza ponowne rozważenie całego cyklu życia produktów, a także promowanie zrównoważonej konsumpcji i gospodarki o obiegu zamkniętym. Powinno to prowadzić do zmniejszenia zużycia zasobów, zmniejszenia ilości odpadów i emisji gazów cieplarnianych. Plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym obejmuje środki dotyczące: opakowań i tworzyw sztucznych, zrównoważonych tekstyliów, elektroniki i informatyki, budownictwa, baterii i pojazdów, surowców krytycznych oraz naprawy i ponownego użytkowania towarów.

Żeby odtworzyć przyrodę

Przywracanie naturalnych ekosystemów i zachowanie różnorodności biologicznej jest ważne dla łagodzenia zmiany klimatu, zwiększania zdolności przyrody do magazynowania dwutlenku węgla i zwiększania odporności na zmiany klimatu. Lasy odgrywają kluczową rolę w pochłanianiu i kompensowaniu emisji dwutlenku węgla. W kwietniu 2023 r. Parlament przyjął przepisy mające zapewnić, że towary importowane do UE nie przyczynią się do wylesiania ani degradacji lasów w żadnym miejscu na świecie.
mmb